SINIR DIŞI VE İDARİ GÖZETİM KARARLARI

Bu yazımızla, sınır dışı ve idari gözetim kararları ile bu kararlara karşı neler yapılabileceği hususlarına açıklık getirmeye çalıştık. YUKK, her ne kadar bu süreçleri detaylıca açıklamış olsa da süreler kaçırıldığı ya da dilekçe yazımı ile başvurunun yapılması esnasında basit usulî hatalar yapıldığı takdirde telafisi mümkün olmayan zararlar meydana gelebilir.

6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun(YUKK) amacı, yabancıların Türkiye’ye girişleri, Türkiye’de kalışları ve Türkiye’den çıkışları ile Türkiye’den koruma talep eden yabancılara sağlanacak korumanın kapsamına ve uygulanmasına ilişkin usul ve esasları ve İçişleri Bakanlığına bağlı Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarını düzenlemektir.

Bu kanunun 54. Maddesi, hakkında sınır dışı kararı alınacak kişileri düzenlemektedir:

MADDE 54 – (1) Aşağıda sayılan yabancılar hakkında sınır dışı etme kararı alınır:

a) 5237 sayılı Kanunun 59 uncu maddesi kapsamında sınır dışı edilmesi gerektiği değerlendirilenler

b) Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar

c) Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar

ç) Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar

d) Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar

e) Vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler

f) İkamet izinleri iptal edilenler

g) İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler

ğ) Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler

h) Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler

ı) Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler

i) Uluslararası koruma başvurusu reddedilen, uluslararası korumadan hariçte tutulan, başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilen, başvurusunu geri çeken, başvurusu geri çekilmiş sayılan, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra bu Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar

j) İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar

(2) Başvuru sahibi veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişiler hakkında, sadece ülke güvenliği için tehlike oluşturduklarına dair ciddi emareler bulunduğunda veya kamu düzeni açısından tehlike oluşturan bir suçtan kesin hüküm giymeleri durumunda sınır dışı etme kararı alınabilir.

Kanun maddesinden de görüldüğü üzere, Türkiye’de kalış amacına aykırı hareket edildiği takdirde yabancı hakkında Valilikçe sınır dışı kararı verilebilir.

Diğer yandan, kanunun 55. Maddesi ise yukarıdaki ihlallerden herhangi birisi ya da birkaçını gerçekleştirseler dahi haklarında sınır dışı kararı verilemeyecek olanları düzenler:

MADDE 55 – (1) 54 üncü madde kapsamında olsalar dahi, aşağıdaki yabancılar hakkında sınır dışı etme kararı alınmaz:

a) Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar

b) Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler

c) Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar

ç) Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları

d) Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları

(2) Birinci fıkra kapsamındaki değerlendirmeler, herkes için ayrı yapılır. Bu kişilerden, belli bir adreste ikamet etmeleri, istenilen şekil ve sürelerde bildirimde bulunmaları istenebilir.

Yine yukarıda görüldüğü üzere, 54. Madde kapsamında bir ihlal gerçekleştiren kişi hakkında -eğer şartlar mevcutsa- sınır dışı kararı verilemeyeceği belirtilmiştir.

Uygulamaya gelecek olursak:

1- Kişinin 54. Madde’de bahsedilen ihlalleri gerçekleştirmesi durumunda, ilgili Valilikçe değerlendirme yapılır ve en geç 48 saat içerisinde sınır dışı kararı verilir.

2- Karar; kişiye, yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Bu karar, idari bir karar olduğu için tebliğden itibaren 7 gün içerisinde söz konusu karara yetkili İdare Mahkemesi’nde itiraz edilmelidir.

3- İdare Mahkemesi’ne başvurulması ile birlikte yürütme resen durur ve kişi dava süresince sınır dışı edilemez. Kanunun 80. Maddesi uyarınca, Mahkemece başvuru 15 gün içerisinde sonuçlandırılır. Kanunda her ne kadar 15 gün içinde başvurunun sonuçlandırılacağı belirtilmişse de uygulamada bu süre davalı idarenin cevap vermesinden itibaren başlatılır.

4- Sınır dışı kararına karşı yapılan itiraza İdare Mahkemesi’nin vermiş olduğu karar kesindir.

Hakkında sınır dışı kararı alınan kişilere, ülkeyi terk etmek üzere 15-30 gün süre tanınır. Bu süre içerisinde Çıkış İzin Belgesi ile ülkeyi terk eden kişiler hakkında tekrar Türkiye’ye giriş yasağı kararı verilmeyebilir. Ne var ki, bu süreler geçtikten sonra ülkeyi terk eden kişi hakkında kanunda belirtilen usule göre belirli süre ile ülkeye giriş yasağı kararı verilebilir.

Hakkında sınır dışı kararı verilen aşağıda belirtilen kişilere bu süre tanınmaz:

a) Kaçma ve kaybolma riski bulunanlar

b) Yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını ihlal edenler

c) Sahte belge kullananlara, asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlara veya aldığı tespit edilenler

d) Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar

Kanunun 57. Maddesi İdari Gözetim’i düzenlemektedir. Yukarıda ülkeyi terk etmesi için süre tanınmayacak olan kişiler, kolluk tarafından yakalandıkları takdirde 48 saat içerisinde geri gönderme merkezlerine götürülür. Valilikçe 6 ayı geçmemek üzere idari gözetim kararı verilir. Bu karar, kişinin iş birliği yapmaması durumunda en fazla 6 ay daha uzatılabilir.

Kanunun 57. Maddesinin 4. Fıkrası: “İdari gözetimin devamında zaruret olup olmadığı, valilik tarafından her ay düzenli olarak değerlendirilir. Gerek görüldüğünde, otuz günlük süre beklenilmez. İdari gözetimin devamında zaruret görülmeyen yabancılar için idari gözetim derhâl sonlandırılır. Bu yabancılara, belli bir adreste ikamet etme, belirlenecek şekil ve sürelerde bildirimde bulunma gibi idari yükümlülükler getirilebilir.” Hükmünü amirdir. Uygulamada, geri gönderme merkezlerinin yoğunluğu sebebiyle kişiler 15-30 gün içerisinde belirli şartlara uymaları koşuluyla salıverilmektedir.

Hakkında idari gözetim kararı verilen kişi, bu kararı tebliğ aldığı tarihten itibaren 7 gün içerisinde ilgili Sulh Ceza Hakimliği’ne başvuru yapmalıdır. Başvuru, sınır dışı kararına itirazda olduğu gibi yürütmeyi durdurmaz. Hakim tarafından bu başvuru 5 gün içerisinde sonuçlandırılır. Yine uygulamada bu 5 günlük süre, davalı idarenin dosyaya cevap göndermesinden itibaren başlar.

Hakim, idari gözetim kararın hukukiliğini incelemez, kişi hakkında verilen sınır dışı kararının yürütmesinin resen durdurulmuş olması da hakimin idari gözetim kararını kaldırmasını gerektirmez. Kişi hakkında verilen sınır dışı kararı iptal edilmediyse genel olarak hakimlikçe başvuru reddedilmektedir. Hakimliğin vermiş olduğu kararlar kesindir.

.............

Yazımızda işlediğimiz, kişi temel hak ve özgürlüklerine doğrudan müdahale edilmesine sebebiyet veren ve oldukça önem arz eden sınır dışı ve idari gözetim kararlarına karşı yapılacak başvuru ile ilgili profesyonel destek alınmasını tavsiye ederiz.

Sağlıklı Günler Dileriz!